Gmina żydowska w Dąbrowie Białostockiej posiadała dwa miejsca pochówku. Pierwszy cmentarz założono w pobliżu Rynku i synagogi, u zbiegu obecnej ul. Jana Pawła II i pl. Kościuszki. Drugi cmentarz powstał prawdopodobnie w XIX w., na działce oddalonej o około 250 m na północny zachód od Rynku, po południowej stronie drogi do Czarnorzeczki, obecnej ul. Jana Pawła II.

W wyniku dewastacji i degradacji naziemne ślady najstarszej nekropolii uległy zatarciu. W jej miejscu urządzono plac miejski.

Cmentarz przy ul. Jana Pawła II uległ stopniowej dewastacji, która rozpoczęła się przypuszczalnie podczas drugiej wojny światowej i była kontynuowana w kolejnych dekadach. 28 stycznia 1963 r. władze państwowe oficjalnie zamknęły cmentarz.W 1995 r. dzięki funduszom Reny Holsztejn. Lilly Gritz oraz Mordechaja Grabińskiego cmentarz uporządkowano, ogrodzono murem z białej cegły, przy wejściu ustawiono pomnik upamiętniający miejscową społeczność żydowską, z napisami w językach jidysz i polskim. Od kilku lat cmentarzem opiekują się nauczycielki Dorota Budzińska, Jolanta Konstańczuk oraz uczniowie z Zespołu Szkół im. gen. N. Sulika w Dąbrowie Białostockiej. W 2016 r. z inicjatywy Doroty Budzińskiej władze miasta ufundowały tablicę na bramie oraz znak z informacją o położeniu cmentarza.

W obrębie cmentarza znajduje się około 200 nagrobków w różnym stanie zachowania, w większości stel z polnych kamieni granitowych oraz tzw. obudów tablic inskrypcyjnych. W północno-wschodniej części cmentarza są widoczne kamienne fundamenty zburzonego ohelu. Teren jest ogrodzony, porośnięty drzewami liściastymi.

Stan własnościowy cmentarza jest nieuregulowany, w trakcie postępowania przed Komisją Regulacyjną do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich. Obiekt jest wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie figuruje w gminnej ewidencji zabytków oraz w rejestrze zabytków nieruchomych województwa podlaskiego.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło: Kułak A., Ryżewski G., Dąbrowa Białostocka, [w:] Województwo podlaskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.

Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.