Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas

MOKOBODY

Cmentarz żydowski w Mokobodach - przez obecnych mieszkańców nazywany Żydkowizną - znajduje się w południowo-wschodniej części wsi, na wzniesieniu za posesjami przy ul. Stodolnej. Cmentarz zajmuje działkę na nieregularnym planie, o powierzchni 0,54 ha.

Data założenia cmentarza nie jest znana. Istniał na pewno w trzeciej dekadzie XIX w., co potwierdzają wzmiankowane w dokumentacji Dyrekcji Wyznań z 14 grudnia 1829 r. wydatki "na reparacyję [...] Kierkuta" oraz dochody z pogrzebów. Na cmentarzu chowano zmarłych z ponad 60 miejscowości należących do dozoru bóżniczego w Mokobodach.

We wrześniu 1944 r. w raporcie o stanie gminy żydowskiej w Mokobodach wójt Jan Lewicki zapisał: "Bóżnica uległa zniszczeniu, cmentarz i mykwa niezniszczona". W kolejnych latach cmentarz uległ daleko posuniętej dewastacji.

Prawdopodobnie ostatnie pochówki miały miejsce w marcu 1945 r. w następstwie zamordowania w Mokobodach 7 lub 8 Żydów. Ofiarami byli: Jankiel Rydel (18 lat), Eli Piekarz (19 lat), Hesia Rzepa (30 lat) i jej mąż (NN), Laja Góra (24 lata), Chaim Piaskowski (22 lata), Chana Comber (20 lat).

19 grudnia 1963 r. Ministerstwo Gospodarki Komunalnej wydało decyzję o zamknięciu cmentarza. We wniosku do MGK Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Mokobodach dołączyło opis cmentarza: "Powierzchnia cmentarza wynosi 4540 m kw.i znajduje się pod opieką Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Mokobodach. Cmentarz jest nieczynny od roku 1944, jest zaniedbany, nieogrodzony. Grobów murowanych nie ma. Śladów po mogiłach jest niewiele. Cmentarz jest zaniedbany, [...] miejscowa ludność robi sobie piaskobranie".

Na początku 1989 r. pracownicy Urzędu Wojewódzkiego w Siedlcach podczas wizytacji cmentarza odnaleźli kości w wykopach powstałych w wyniku wybierania piasku. Na jego terenie znajdowało się boisko. Naczelnik gminy otrzymał polecenie zakopania kości i rozrzuconych fragmentów nagrobków, wydania zakazu pobierania żwiru, ustawienia tablicy z napisem: "Cmentarz żydowski w Mokobodach. Nieczynny dla celów grzebalnych, prawnie chroniony".

Cmentarz żydowski w Mokobodach

W wyniku zniszczeń naziemne elementy cmentarza uległy zatarciu. Teren jest nieogrodzony, porośnięty trawą i samosiejkami. Granice cmentarza są nieczytelne. Brak danych o statusie własnościowym działki. Obiekt nie posiada Karty Cmentarza, nie jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego. Brak współczesnych form upamiętnienia.

tekst: K. Bielawski
fot. Jakub Szewczyk
Źródło: AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/55, Decyzje o zamknięciu cmentarzy
i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie warszawskim, k. 134-137.
AGAD, Centralne Władze Wyznaniowe, sygn. 190/1439, Akta tyczące się urządzenia
gmin żydowskich, k. 265-268, 289-290.
AP w Siedlach, Starostwo Powiatowe w Siedlcach, sygn. 62/29/19, Gminy wyznania żydowskiego, k. 13.
AP w Siedlcach, Urząd Wojewódzki w Siedlcach, sygn. 62/1403/1523, Cmentarz żydowski w Mokobodach, k. 1-4.
Kosior K., Mokobody, [w:] Województwo mazowieckie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Kwiek J., Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944-1947,
Warszawa 2021, s. 273-274.

Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii,
wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji,
nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas