Cmentarz gminy żydowskiej w Rajgrodzie znajduje się ok. 2,2 km od centrum miejscowości, pomiędzy ul. Okoniówek a Jeziorem Ślepym. Jego lokalizację zaznaczono na przedwojennej wojskowej mapie okolic Rajgrodu.

Cmentarz istniał na pewno już w 1719 r., z tego czasu zachowały się archiwalne dokumenty dotyczące sporu rajgrodzkich Żydów z nadrzędnym wobec nich bractwem Chewra Kadisza z Tykocina. Anatol Leszczyński w swoim opracowaniu zatytułowanym Terytorialna organizacja kahalna Żydów Korony 1623-1764 napisał: "W 1719 r. przedstawiciel Rajgrodu przysiągł władzom tykocińskiego bractwa pogrzebowego, że w gminie rajgrodzkiej będzie się grzebać tylko miejscowych Żydów, w żadnym zaś razie Żydów z okręgu tykocińskiego czy Prus Książęcych".

Bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza powstało w Rajgrodzie dopiero w 1747 r. Autorzy wydanego w 1939 r. Almanachu gmin żydowskich opisując dzieje Żydów rajgrodzkich, wzmiankowali także miejsce ich pochówku, pisząc: "Na cmentarzu żydowskim znajdują się nagrobki stare, pokryte mchem".

Podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja cmentarza. Przytoczmy tu fragment zeznań, jakie w 1947 r. przed Żydowskim Wojewódzkim Komitetem Historycznym złożył pochodzący z Rajgrodu Lejb Lewentin: "Pewnego dnia przyszedł rozkaz wywiezienia wszystkich nagrobków z żydowskiego cmentarza w Okoniówce. Żydzi musieli sami rozbijać pomniki na kamienie i reperować nimi szosę". Część macew wykorzystano jako wypełnienie fundamentów domu zarządcy młyna wodnego w majątku Wojdy.

W 2014 r. z inicjatywy potomków rajgrodzkich Żydów, przy współpracy Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, cmentarz został uporządkowany. 18 września 2014 r. na skraju cmentarza odsłonięto wykonany w Izraelu i sprowadzony do Polski pomnik, składający się z dwóch części: kamiennego bloku z wyciętą gwiazdą Dawidą oraz pionowej płyty z napisem: "Cmentarz żydowski w Rajgrodzie. Założony w XVIII w., zniszczony podczas II w. ś., upamiętniony staraniem potomków Żydów rajgrodzkich i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Żydzi osiedlili się w Rajgrodzie w XVI w. W 1857 r. mieszkało tu 1659 Żydów - 90% populacji miasta. W lipcu 1942 r. Niemcy utworzyli getto, do którego przeniesiono Żydów. W tym okresie zamordowano 100 spośród nich. Getto zostało zlikwidowane w 1942 r. Żydów deportowano do Grajewa, a następnie do obozu przejściowego w Boguszach. Stamtąd zostali przewiezieni do obozu zagłady w Treblince. Nikt z nich nie przeżył. Ich pamięć jest błogosławieństwem. 2014/5774".

W listopadzie 2014 r. i styczniu 2015 r. policja ujawniła akty częściowego zniszczenia pomnika. Nieznani sprawcy rozbili Gwiazdę Dawida wyciętą w kamiennym bloku. Postępowania umorzono z powodu nie wykrycia sprawcy przestępstwa. Do kolejnej profanacji doszło w maju 2016 r. - na pomniku czerwoną farbą namalowano krzyż celtycki oraz napisy "J[...] was k[...]" i "Won do gazu". Sprawca - 16-letni uciekinier z zakładu poprawczego - został zatrzymany przez policję.

Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.