Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
RYN

Cmentarz żydowski w Rynie znajduje się na wzniesieniu nad Jeziorem Ryńskim, przy obecnej ul. Ratuszowej 38 (dawnej Nikolaikenstrasse). Nekropolia powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku, wraz z ukonstytuowaniem się miejscowej gminy żydowskiej.

Niewiele wiadomo o historii tego miejsca do 1945 roku. W latach PRL działka cmentarna znalazła się na terenie Suwalskiego Przedsiębiorstwa Produkcji Leśnej "Las". Na cmentarzu pobudowano latrynę dla pracowników zakładu. W latach siedemdziesiątych Przedsiębiorstwo "Las" złożyło w Urzędzie do spraw Wyznań wniosek o zgodę na likwidację cmentarza. Władze nie przychyliły się do tej prośby, nakazując jednocześnie ogrodzenie terenu i wykonanie dokumentacji fotograficznej.

W połowie lat dziewięćdziesiątych kilkuhektarową działkę po upadłych zakładach "Las" zakupiła Jadwiga C., żona Leona Ż., właściciela jednego z pensjonatów w Rynie. Teren miał być przeznaczony na cele rekreacyjno-turystyczne. W kwietniu 1995 r. nowy właściciel wystąpił do Rady Miejskiej w Rynie o wyrażenie zgody na likwidację cmentarza. Prośba ta została jednak załatwiona odmownie.

W maju 1995 r. sprawą zainteresował się Konrad Zbrożek, redaktor "Gazety Warmii i Mazur". Podczas wizyty w Rynie odwiedził cmentarz, na którym znajdowało się około 10 nagrobków, z inskrypcjami w językach niemieckim i hebrajskim, upamiętniające m. in. członków rodziny Goldstein i Podbielskich. Konrad Zbrożek wykonał wtedy kilka zdjęć. Jedna z fotografii - przedstawiająca dobrze zachowaną macewę Miriam córki Mosze - została opublikowana jako ilustracja do artykułu "Biznes z duchami przodków" (Gazeta Warmii i Mazur, nr 118 z dn. 23.05.1995).

Cmentarz żydowski w Rynie wiosną 2005 r.
Cmentarz żydowski w Rynie wiosną 1995 r. (foto: Konrad Zbrożek, Gazeta Warmii i Mazur, nr 118 z dn. 23.05.1995)

Jesienią 1995 r. Jadwiga C. sprzedała teren Piotrowi J., właścicielowi znanej firmy produkującej okna. Kilka dni po katolickim świecie zmarłych, podlegli Piotrowi J. robotnicy przystąpili do zatarcia ostatnich śladów cmentarza żydowskiego. Nagrobki wywieziono na wysypisko śmieci, zakopano w dole i przysypano warstwą śmieci. Sprawy jednak nie udało się utrzymać w tajemnicy. Interweniowały władze miejskie i prokuratura, dewastacją zainteresowały się media, m. in. Gazeta Warmii i Mazur oraz Kurier Poranny.

W dniu 7 listopada 1995 r. urzędnicy miejscy w asyście policjanta stwierdzili usunięcie 7 macew, rozkopanie 5 mogił pozbawionych nagrobków oraz zniszczenie ogrodzenia cmentarza. Część nagrobków odnalezionych na wysypisku śmieci zabezpieczono w magazynach Urzędu Miasta. Wszczęte przez prokuraturę postępowanie w sprawie dewastacji zabytkowego miejsca pochówku zostało po kilku miesiącach umorzone.

Cmentarz znajduje się w obrębie przedsiębiorstwa Jocz przy ul. Ratuszowej 38. Dostęp do cmentarza jest niemożliwy. Według informacji uzyskanej od pracowników firmy, niedozwolone jest także wykonywanie zdjęć terenu zdewastowanej nekropolii.

tekst: K. Bielawski
zdjęcie: Ewa Grossman

Ryn - cmentarz żydowski
Poszukujemy wszelkich informacji o Żydach z Rynu i ich nekropolii.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają ten cmentarz z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas