Cmentarz żydowski w Słomnikach jest oddalony około 900 m na południowy wschód od rynku, znajduje się po wschodniej stronie ul. Niecałej, na tzw. Niedźwiedzkich łąkach i zajmuje działkę nr 1209 na planie zbliżonym do prostokąta o powierzchni 0,4081 ha.

Cmentarz powstał w 1898 r. Podczas drugiej wojny światowej pochowano na nim między innymi nieznaną liczbę osób zamordowanych przez Niemców podczas eksterminacji Żydów ze Słomnik i okolicznych miejscowości w dniach 28 sierpnia - 2 września 1942 r. W tym czasie rozpoczął się proces dewastacji cmentarza.

Prawpodobnie ostatni pogrzeb odbył się w czerwcu 1945 r., kiedy pochowano Pinkosa Scyzoryka i Ester Knabler, zamordowanych w Słomnikach przez nieznanych sprawców.

4 listopada 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. Prawdopodobnie w latach 60. na zbiorowym grobie ofiar Zagłady ustawiono pomnik. W latach 1998-1999 Fundacja Rodziny Nissenbaumów, Związek Żydów Słomniczan w Izraelu i Urząd Miasta uporządkowały i ogrodziły cmentarz, ustawiono również pomniki ku czci ofiar Zagłady. W 2020 r. z inicjatywy Marii Górowskiej cmentarz porządkowali miejscowi wolontariusze.

W wyniku zniszczeń w obrębie cmentarza nie zachowały się przedwojenne nagrobki. Przy wejściu znajdują się ustawione w 1998 r. cztery stele z czarnego granitu z wyrytymi nazwiskami słomnickich Żydów. We wschodniej części cmentarza znajduje się okolony żelaznym płotem blok skalny z piaskowca, z granitową tablicą z napisem: "Pamięci Żydów wymordowanych przez hitlerowców w sierpniu 1942 r. TNCBH". Teren jest ogrodzony metalowym płotem.

Właścicielem cmentarza jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. Obiekt jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz w rejestrze zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

W 2014 r. pragnący zachować anonimowość mieszkaniec Słomnik przekazał do Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN informację o fragmentach macew tkwiących w bruku na miejscowym rynku. Muzeum zainteresowało sprawą Urząd Miasta w Słomnikach, Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie oraz Fundację From the Depths. Dzięki zaangażowaniu Jonny'ego Danielsa i Leny Klaudel z Fundacji From the Depths, przy wsparciu Urzędu Miasta, nagrobki wydobyto i zabezpieczono w Muzeum Ziemi Słomnickiej.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/35, Decyzje o zamknięciu
i przeznaczeniu ich na inny cel w województwie krakowskim.
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 132/293, Obiekty judaizmu woj. krakowskiego.
AIPN, Archiwa Sądów Grodzkich, t. 9, Kwestionariusz: Słomniki, 12 XI 1945 r.
AŻIH, Centralny Komitet Żydów w Polsce, sygn. 303/XVI/150, Kraków WKŻ. Akta organizacyjne.
Kwiek J., Nie chcemy Żydów u siebie Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944-1947, Warszawa 2021.
Libionka D., Powiat miechowski, [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 2,
red. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2018.
Młynarczyk G., Słomniki, [w:] Województwo małopolskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa,
red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Kliknij tu, by obejrzeć film nakręcony na tym cmentarzu

foto: Małgorzata Płoszaj

foto: Lena Klaudel - Fundacja From the Depths

Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.