Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
WADOWICE

Początkowo Żydzi wadowiccy chowali swych zmarłych w Zatorze. W drugiej połowie XIX w., wobec rozwoju liczebnego społeczności żydowskiej w Wadowicach, zaistniała konieczność urządzenia własnego miejsca pochówku. Takie próby podejmowano już w 1876 r. Plany te udało się sfinalizować dopiero w 1882 r., kiedy gmina żydowska w Wadowicach zakupiła dwie parcele o powierzchni 5.866 metrów kwadratowych, położone w północnej części miejscowości, przy drodze do Tomic. Z czasem wzniesiono dom przedpogrzebowy oraz murowane ogrodzenie. W 1894 r. teren cmentarza został powiększony o działkę o powierzchni 941 metrów kwadratowych. Podobnie jak w innych miejscowościach, organizacją pochówków zajmowało się bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza.

Cmentarz żydowski w Wadowicach jest odzwierciedleniem historii i zróżnicowania miejscowej społeczności żydowskiej. Obok typowych macew znajdziemy tu nagrobki w kształcie kolumn, sarkofagów czy obelisków, wykonanych z marmurów i innych szlachetnych kamieni, a inskrypcje w języku hebrajskim często ustępują miejsca epitafiom w językach polskim i niemieckim. Teren otacza tynkowany mur z cegły, wejście na cmentarz wiedzie przez budynek pełniący funkcję stróżówki i domu przedpogrzebowego. Umieszczony nad drzwiami hebrajski napis głosi: "Cmentarz założony w roku [brak daty] , Wadowice". Do dziś zachowało się około 600 nagrobków. Niektóre macewy posiadają ślady oryginalnej malatury oraz współcześnie zrekonstruowane polichromie.

 

cmentarz żydowski
foto: Grzegorz Ryszkewicz

Spośród pochowanych osób wymieńmy Barucha Thieberga - uczestnika powstania styczniowego i pierwszego Żyda, któremu pozwolono osiąść w mieście po okresie obowiązywania przywileju "de non tolerandis Judaeis" - oraz działaczy miejscowej gminy żydowskiej, między innymi Izydora Daniela, Izraela Hupperta, Macieja Jakubowicza i Zachariasza Klugera. Na cmentarzu znajdziemy też nagrobki żołnierzy poległych i zmarłych podczas pierwszej wojny światowej. W dniu 16 kwietnia 1939 r. pochowano tu ekshumowane szczątki por. Henryka Tauba - zmarłego w dn. 26 stycznia 1919 r. w wyniku ran doznanych podczas walk o Śląsk Cieszyński. Czas Zagłady przypominają pomniki osób zabitych i zmarłych w wadowickim getcie, ufundowane po 1945 r. przez rodziny ofiar, przy czym część z nich ma charakter symboliczny. W niektórych przypadkach pamięć ofiar zaznaczano przez dopisanie dodatkowej inskrypcji na grobie członków rodziny zmarłych przed wybuchem wojny.

Na cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła 92 osób zamordowanych w 1943 r. w Makowie Podhalańskim. Były to osoby zbiegłe podczas akcji deportacyjnej do Bełżca, ukrywające się przez kilka miesięcy w okolicznych lasach. Zbiedzy zostali złapani przez Niemców i rozstrzelani. Ich zwłoki ekshumowano w 1964 r. i przeniesiono na cmentarz w Wadowicach. Na pomniku umieszczonym na ich grobie wyryto Koronę Tory oraz napis o treści: "Pamięci Żydów z Wadowic, Cieszyna, Katowic, Żywca, Bielska, Dziedzic, Czechowic, Andrychowa, Kęt, Suchej i Zatora, spędzonych do getta w Wadowicach przez zbirów hitlerowskich i zamordowanych w latach 1942-1943 w obozach zagłady w Bełżcu i Oświęcimiu. Mogiła 92 Żydów, zamordowanych przez zbirów hitlerowskich w roku 1943 w Makowie Podhalańskim. Wśród nich Goldman Jakub i Bernard Schimmer, Fryderyk i Olga oraz syn Szymon, lat 4. Kamieniowi powierzamy pamięć ich męki i unicestwienia".

Podczas drugiej wojny światowej cmentarz został sprzedana przez władze niemieckie przedsiębiorcy z Bawarii, który nosił się z zamiarem wywiezienia macew i ich wtórnego wykorzystania. Jak wynika z listu przesłanego do redakcji "Słowa Żydowskiego" (nr 7/95) przez wywodzącego się z Wadowic Kurta Rosenberga, w 1945 roku "cmentarz znajdował się w niezłym stanie". Po 1945 r. dzięki staraniom Macieja Jakubowicza i innych osób, cmentarz uporządkowano. Kolejne istotne prace restauracyjne wykonano w latach 1997-1999. Cmentarz jest nadal czynny. Klucze do bramy udostępniają opiekunowie cmentarza - tel. 600819122, 608277308.

Na cmentarzu wojskowym i wojennym w Wadowicach znajdują się co najmniej trzy nagrobki żołnierzy radzieckich, wykonane wtórnie z żydowskich pomników nagrobnych, z sygnaturami zakładu kamieniarskiego Wulkana z Bielska.

Tekst: K. Bielawski
Bibliografia:
K. Iwańska, Cmentarz żydowski w Wadowicach, "Wadoviana" 2005, nr 9.
zdjęcia: Mc Soolick

wejście na cmentarz żydowski w Wadowicach brama cmentarza żydowskiego wejście na cmentarz żydowski w Wadowicach Wadowice - cmentarz żydowski
Wadowice - kirkut wejście na cmentarz żydowski w Wadowicach wejście na cmentarz żydowski w Wadowicach wejście na cmentarz żydowski w Wadowicach
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, procesie dewastacji,
nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem. Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas