Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
ŻYCHLIN
Dział o cmentarzu w Żychlinie
powstał dzięki wsparciu udzielonemu przez
San Francisco Bay Area Jewish Genealogical Society

Cmentarz żydowski w Żychlinie znajduje się około 600 m na wschód od centrum miejscowości, 90 m na północ od ul. Łukasińskiego. Cmentarz zajmuje działkę o powierzchni około 1,46 ha, na planie zbliżonym do kwadratu.

Data założenia cmentarza nie jest znana. Prawdopodobnie powstał w połowie XVIII w., wraz z ukonstytuowaniem się miejscowego kahału. Tomasz Kawski w książce Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza i Pomorza w latach 1918-1942 w rozdziale dotyczącym Żychlina wzmiankuje stary cmentarz z budynkami o wartości 8000 zł oraz cmentarz nowy, również o wartości 8000 zł i o powierzchni 1,25 ha. Wobec braku jakichkolwiek informacji o lokalizacji drugiego cmentarza, można przyjąć, że nowy cmentarz powstał poprzez zakup gruntu przylegającego do starego miejsca pochówku.

W 1929 r. w urzędowym Wykazie cmentarzy znajdujących się na terenie miasta Żychlina, w przypadku cmentarza żydowskiego podano: "oparkaniony, w stanie dobrym".

Mapa okolic Żychlina z 1938 roku, z zaznaczonym cmentarzem żydowskim
(źródło: Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego)

W czasie drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja cmentarza. Część macew na rozkaz Niemców wykorzystano do prac budowlanych na terenie miasta. Cmentarz stał się miejscem egzekucji żychlińskich Żydów - rozstrzelano na nim m.in. grupę osób w czasie likwidacji getta oraz pozostawionych do jesieni 1942 r. robotników przymusowych.

Po 1945 r. cmentarz stopniowo niszczał. 25 września 1965 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Żychlinie przyjęło uchwałę o zamknięciu cmentarza o powierzchni 1,33 ha. Zarządzenie w tej sprawie Minister Gospodarki Komunalnej podpisał 22 marca 1966 roku. W 1966 r. Szyja Hamburg, były mieszkaniec Żychlina, w liście do Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego pisał: "Sąsiad tego cmentarza urządził sobie tam pastwisko bydła (....), usiłował uprawiać kawałek cmentarza dla sadzenia kartofli, w tym miejscu, gdzie spoczywają Żydzi pomordowani". Po interwencji ZRWM Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kutnie zażądało od władz Żychlina rozwiązania umowy dzierżawy cmentarza oraz ustawienia tablic informacyjnych z zakazem wypasu zwierząt i kopania rowów.

W 1992 r. dzięki staraniom Mosze Zyslendera na zbiorowym grobie ofiar Zagłady ustawiono pomnik z napisem: "Pamięci naszych braci pochowanych na tym cmentarzu przez setki lat, jak również zamordowanych przez hitlerowskich zbrodniarzy w Chełmnie 1942. Niech Bóg pomści ich krew". W południowej części cmentarza wzniesiono cztery pomniki, do których przymocowano fragmenty odzyskanych nagrobków.

Kilka lat temu z inicjatywy Izraela Meira Gabaja z organizacji Ohele Cadyków ustawiono nagrobek tablicowo-skrzyniowy, upamiętniający cadyka Szmuela Abę z Żychlina, syna Zeliga, potomka Fiszela ze Strykowa, zmarłego 14 września 1879 r. (26 elul 5639 r.).

Cmentarz otacza ogrodzenie z metalowej siatki, z żelazną bramą. Wejście nie jest zamknięte. Teren porasta gęsta roślinność kolczasta (m.in. tarnina), w znacznym stopniu uniemożliwiająca poruszanie się po cmentarzu. W sąsiedztwie pomników stwierdzono zaśmiecenie.

Wskazane byłoby: oznakowanie drogi do cmentarza, przeprowadzanie cyklicznych prac porządkowych (przede wszystkim wycinka zakrzewienia), konserwacja bramy oraz podjęcie starań na rzecz odzyskania wywiezionych nagrobków.

Dane osobowe z zachowanych nagrobków na cmentarzu żydowskim w Żychlinie
Oprac. Krzysztof Bielawski, 18.04.2019.
Imię hebrajskie Imię ojca Nazwisko Data zgonu Informacje dodatkowe Numer zdjęcia
Hebrew name Father's name Surname Date of death Additional info Photo file
Izrael Icchak Szlomo Pinchas 04.11.1915 5309
Miriam Rywka Mosze Icchak Ojciec kohen 5310
Mordechaj Awraham Grajder 31.12.1916 Data dzienna niepewna. Prawdopodobnie Mordka Grajder, syn Abrama, urodzony 16.02.1836. 5311
Fragment nagrobka, bez danych osobowych 5312
Awraham Meir Dawid Bahl (?) 31.08.1869 5313
Fragment nagrobka, bez danych osobowych 5314
Aharon Jechiel Mal (?) 14.10.1928 5339
Cwi Hirsz Szraga Fajwel 03.04.1901 Zmarł w erew Pesach. Data roczna niepewna 5344
Fragment nagrobka, bez danych osobowych Kobieta 5350
Fragment nagrobka, bez danych osobowych Mężczyzna 5352
Fragment nagrobka, bez danych osobowych 5454
Hinda Fradel N[...]? 5356
Szmuel 5672 (23.09.1911 - 11.09.1912) 5357
Fejga Jehoszua 21.01.1830 5362
Rywka Ne[...] 5372
Mąż: Jakow Josef, zmarła 8 aw 5375
Fragment nagrobka, bez danych osobowych 5378
Fragment nagrobka, bez danych osobowych Mężczyzna 5380
Chana Fradel Szmuel 29.10.1910 5384
Mosze (?) 5387
Sara Hinka Chaim Cwi Mąż Mosze (?) 5392
Fragment nagrobka, bez danych osobowych 5397
Fragment nagrobka, bez danych osobowych 5398
5666 (30.09.1905 - 19.09.1906) 5399
Bajla 5409
Szlomo Zelman Aba 02.09.1916 5412
Awraham Elie[zer] 5 szwat [...] 5421
Szmuel (?) 28.01.1909 5422
Fradel Jakow Dow Atklejn (?) 23.08.1914 Mąż Awraham 5424
Awraham [...]agowski 5694 (21.09.1933 - 09.09.1934) 5427
Awraham M[..] 5429
Natan Dawid Helmer Prawdopodobnie Nusyn Dawid Helmer, syn Abrama, urodzony 14.04.1865. 5433
Liba Rojza Jastrzębska 5435
Fragment nagrobka, bez danych osobowych 5438
5693 (01.10.1932 - 20.09.1933) 5439
Mordechaj Lejbusz Lemberg 5691 (23.09.1930 - 11.09.1931) 5444
Josef Elie[zer] (?) 5444
M[...] 21 m[..] Kobieta 5453
Mordechaj [...]owski 5457
Aharon Borensztejn 5461
Rywka Chaim Zmarła w podeszłym wieku 5463
Szmuel Aba Zelig 14.09.1879 Cadyk, potomek cadyka Fiszela ze Strykowa 5294
Menachem Mendel Mosze 24.12.1859 Data zgonu niepewna 1546
Mordechaj Menachem 08.02.1932 - 08.03.1932 Zmarł w miesiącu adar I 1551
[...]sza Bunem (?) [...]otowska     1551
Jehuda (?) Rozenberg       1552

tekst: K. Bielawski
Źródło:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/38, Decyzje o zamknięciu cmentarzy i przeznaczeniu
ich na inny cel w województwie łódzkim.
Kawski T., Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza i Pomorza w latach 1918-1942,
Toruń 2007.
Urban K., Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966
(wybór materiałów)
, Kraków 2006.

Żychlin - cmentarz żydowski Żychlin - pomnik Żychlin - lapidarium na cmentarzu żydowskim Żychlin - cmentarz żydowski
fot. Katarzyna Bieńkowska fot. Katarzyna Bieńkowska fot. Katarzyna Bieńkowska fot. Katarzyna Bieńkowska
Żychlin - macewa kirkut w Żychlinie Żychlin - cmentarz żydowski Żychlin - cmentarz żydowski
fot. Katarzyna Bieńkowska fot. Katarzyna Bieńkowska fot. Katarzyna Bieńkowska fot. Katarzyna Bieńkowska
Żychlin - macewa Macewa ta znajduje się w miejscu ohelu pana Szmuela Abba z Żychlina, syna pana Zeliga, wnuka świętego pana Fiszela ze Strykowa, zmarłego w dniu 26 elul 5639 roku Cmentarz żydowski w Żychlinie w obiektywie Zbigniewa Nowaka Żychlin - lapidarium
fot. Zbigniew Nowak fot. Zbigniew Nowak fot. Zbigniew Nowak fot. Zbigniew Nowak
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe jest wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas